Στα ίχνη της παιδικής αντίληψης μέσω του αισθητηριακoύ παιχνιδιού

1.το αγαπημένο παιχνίδι

Αισθητικές εμπειρίες προκύπτουν όχι μόνο κατά την ενασχόληση με τα υπάρχοντα αντικείμενα (όπως τα έργα τέχνης), αλλά και κατά την παραγωγική ενασχόληση, δηλαδή όταν κάτι δημιουργείται αισθητικά (σαν παιχνίδι). Αυτό μπορεί να είναι παιχνίδι ρόλων ή ακόμη και κρυφτό. Ο συναισθηματικός χαρακτήρας αναφέρεται ως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αισθητικής αντίληψης. Ο άνθρωπος έχει αισθήσεις που στρέφονται προς τα έξω: Η αίσθηση της όρασης, η αίσθηση της ακοής, η αίσθηση της γεύσης, η αίσθηση της όσφρησης και η αίσθηση της αφής. Οι αισθήσεις είναι η πόρτα μας στον κόσμο και είναι αλληλένδετες. Η αίσθηση της όρασης κυριαρχεί στο χώρο και στην απόσταση, ενώ η αίσθηση της ακοής κυριαρχεί στο χρόνο και χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ληφθεί. Οι αισθήσεις ορίζουν τα όρια της οντότητας από τον εξωτερικό κόσμο. Οι συναισθητικοί άνθρωποι μυρίζουν και γεύονται τα χρώματα, οπτικοποιούν τον ήχο και συνδέουν το γνωστικό περιεχόμενο με τις αισθητηριακές εντυπώσεις.

Θα αναφέρω λοιπόν σε αυτό το σημείο το κρυφτό για παράδειγμα ως αγαπημένο παιχνίδι και ειδικά το κρυφτό που παίζαμε παιδιά τα καλοκαίρια στο νησί. Εδώ θα ήθελα να κάνω μια μικρή αναφορά στο ελληνικό νησί όπου πέρασα όλες τις καλοκαιρινές μου διακοπές ως παιδί, έφηβος, ενήλικας και και δόξα τω Θεώ συνεχίζω ακόμα όταν μπορώ. Η Τήνος είναι ένα κυκλαδίτικο νησί στο κεντρικό Αιγαίο με 47 παραδοσιακά χωριά βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής, με μικρά ξωκλήσια, περιστεριώνες και παλιούς ανεμόμυλους, ομπατές, πλακόστρωτα σοκάκια, καλλιεργήσιμες εκτάσεις όπου ζουν μαρμαροτεχνίτες, γλύπτες και ζωγράφοι. Το νησί κυριαρχείται από αγκαθωτή βλάστηση, με τα χωριά του να μοιάζουν με μικρά δάση λόγω των υπόγειων υδάτων και των κρυφών πηγών με τρεχούμενο νερό.

Μου άρεσε λοιπόν να γίνομαι αόρατη στο "Νησί των Σειρήνων". Ένιωσα προστασία αλλά και μοναξιά στην αορατότητα. Όταν ήμουν παιδί, υπήρχαν πάντα αντικρουόμενα συναισθήματα: από τη μια πλευρά δεν ήθελα να με βρουν, αλλά από την άλλη φανταζόμουν ότι θα ήταν τρομερό να παραμείνω αόρατη για πάντα. Μακροπρόθεσμα, θα υπήρχαν και μειονεκτήματα. Αλλά δεν μπορούσα να αντισταθώ στο αίσθημα ελευθερίας και ανεξαρτησίας που μου πρόσφερε το να κρύβομαι πίσω από τα πυκνά φυλλώματα, τις σκιερές βενετσιάνικες καμάρες και τα πέτρινα κάστρα. Δεν θυμάμαι να περιγράφω πολλές σκέψεις ή γεγονότα, ένα πράγμα είναι ακόμα σίγουρο για μένα, ήταν η μαγική μου στιγμή: μπορούσα να είμαι αόρατη για όσο καιρό ήθελα. Ή όσο νόμιζα ότι μπορούσα, παρατηρώντας τη ζωή του χωριού από μακριά ή από κοντά.

Το παιχνίδι που αναπτύσσεται από τη φαντασία του, καθώς και το παιχνίδι που είναι προσανατολισμένο στην εμπειρία, ενισχύει τη φαντασία του παιδιού. Στο παιχνίδι, δλδ, κατασκευάστηκε μια άλλη πραγματικότητα, η οποία ήταν μια μοναχική αλλά ταυτόχρονα μια από κοινού συμφωνημένη κατασκευή πραγματικότητας. Στο παιχνίδι φαντασίας, το παιδί μαθαίνει να συμπάσχει με τους άλλους, μπαίνει στη θέση των άλλων ενισχύεται δηλαδή η ενσυναίσθηση του. Υιοθετεί διαφορετικές οπτικές και μαθαίνει να βλέπει τον κόσμο και "με άλλα μάτια".

Παιχνίδια τρόμου

Το λεγόμενο παιχνίδι "σκοτεινό δωμάτιο" ήταν μια δημοφιλής παραλλαγή του παιχνιδιού κρυφτού, αυτός που τα φύλαγε όχι μόνο έπρεπε να ψάξει στο σκοτάδι για να ανακαλύψει τα κρυμμένα παιδιά, αλλά και να ψηλαφίσει αυτό που έπιανε για να διαπιστώσει και να ανακοινώσει ποιος ήταν. Όσοι από εμάς φορούσαμε γυαλιά ή είχαμε φουντωτά μαλλιά πάντα χάναμε, όπως ακριβώς και στην τυφλόμυγα.

Το σκοτεινό δωμάτιο ήταν ένα φανταστικό παιχνίδι που ανέβαζε την αδρεναλίνη μας στα ύψη και μας έδινε τεράστια ευχαρίστηση. Τα δυνατά γέλια εναλλάσσονταν με ψιθύρους και το κυρίαρχο συναίσθημα ήταν ο ενθουσιασμός, η αγωνία και η χαρά. Η σωματική επαφή προέκυπτε συχνά με το ένα παιδί να αγκαλιάζει το άλλο για να το καθησυχάσει και να το προστατεύσει από την αγωνία του ή καλύπτοντάς του το στόμα του για να μην το προδώσει το γελάκι που. Κατά κανόνα, αυτό το ρόλο του προστάτη αναλάμβαναν τα πιο γενναία παιδιά.

2. ιδανικές αρετές ενηλίκου στο ρόλο του leader παιχνιδιού:

• Ακεραιότητα, ειλικρίνεια και αξιοπιστία.

• Ενθουσιασμός.

• Ικανότητα διαμεσολάβησης.

• Δεξιότητες επικοινωνίας.

• Αυτοέλεγχος και ικανότητα ανάθεσης αρμοδιοτήτων.

• Ενσυναίσθηση.

• Διαπολιτισμική ικανότητα.

• χιούμορ

3.β) παρατηρήστε τον εαυτό σας

Το παιχνίδι έχει νευραλγική σημασία για την ανάπτυξη και την ενίσχυση των δεξιοτήτων των μελλοντικών μας ενηλίκων. Τα παιδιά ενισχύονται στον συναισθηματικό, κοινωνικό, ψυχοκινητικό και γνωστικό τομέα. Το παιχνίδι τούς παρέχει πρόσβαση στον κόσμο, προάγει την αυτοδεξιότητά τους, την κοινωνική τους δεξιότητα και τη γνωστική τους δεξιότητα στους τομείς, ενώ ενισχύει τη χαρά και το κίνητρό τους για μάθηση και συνεπώς την περιέργειά τους.

Τα στάδια του Piaget :

Το αισθησιο-κινητικό στάδιο που διαρκεί από την γέννηση ως και την ηλικία των 2 ετών , το παιδί χρησιμοποιεί αισθητηριακές και κινητικές δεξιότητες, γνωρίζει αντικείμενα μέσω της χρήσης. Σε αυτό το στάδιο, το παιδί είναι σε θέση να κατανοήσει ότι τα πράγματα συνεχίζουν να υπάρχουν, ακόμη και αν το αντικείμενο έχει χαθεί από τα μάτια του.

Το στάδιο της προ-λογικής νόησης από τα 2 έως τα 6 έτη (νηπιακή ηλικία), το παιδί αναπτύσσει συμβολική σκέψη, χρήση της γλώσσας, εγωκεντρική σκέψη. Δηλαδή, αναπτύσσει την ικανότητα αναγνώρισης αντικειμένων με ένα μοναδικό χαρακτηριστικό ή ομάδων αντικειμένων με βάση ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Για παράδειγμα, αν υπάρχουν πολλές μπάλες διαφορετικού χρώματος, το παιδί είναι σε θέση να αναγνωρίσει όλες τις κόκκινες ή μαύρες μπάλες από ένα μόνο χαρακτηριστικό, το χρώμα τους (ανεξάρτητα από το σχήμα).

Στο στάδιο της συγκεκριμένης-λειτουργικής νοημοσύνης από 7-11 ετών, εφαρμόζονται κανόνες λογικής, αντικειμενική & ριζική ερμηνεία. Το παιδί κατανοεί καλύτερα την ταξινόμηση των αντικειμένων με βάση πολλούς παράγοντες, όπως το ύψος, το βάρος, το σχήμα, το μέγεθος κ.λπ. Το παιδί μπορεί ακόμη και να βάζει αντικείμενα για να εξυπηρετήσει έναν σκοπό. Είναι σε θέση να κατανοεί τους αριθμούς, το βάρος και άλλες φυσικές ιδιότητες των αντικειμένων.

Το στάδιο της λογικής σκέψης από τα 12 έτη έως το τέλος της εφηβείας. Συντελείται η ανάπτυξη της λογικής σκέψης, βελτιώνεται η ικανότητα για κατανόηση και ερμηνεία, επιτυγχάνεται η κατάκτηση της αφηρημένης σκέψης. Στην εφηβεία, τα παιδιά ασχολούνται με θέματα του μέλλοντος, ιδεολογίες, πειθαρχία, σωστό, λάθος και την ηθική. Σύμφωνα με τον με Piaget για τη θεωρία της ηθικής ανάπτυξης, σε αυτή τη φάση, τα παιδιά είναι σε θέση να αποδεχτούν ότι οι κοινωνικοί κανόνες πρέπει να τηρούνται, αλλά καθώς μεγαλώνουν, οι ιδεολογίες τους για την προσωπική ελευθερία και την ατομικότητα αρχίζουν να σείονται. Εδώ πια θα προσδιορίσουν ότι οι κοινωνικοί κανόνες είναι διαπραγματεύσιμοι.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, σε ενα παιχνίδι είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψιν κάποιοι βασικοί παράγοντες: Αυτοί αφορούν στα χαρακτηριστικά της ομάδας, πχ τον αριθμό των μελλών, την ηλικία και το φύλο, το γνωστικό υπόβαθρο των συμμετεχόντων, καθώς και τις εμπειρίες τους, τις επιθυμίες, τις προτιμήσεις και αυτά που δεν τους αρέσουν. (Κάτι άλλο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι το παιδαγωγικό concept που προάγει το εκάστοτε Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, αν για παράδειγμα πρόκειται για Δημόσιο νηπιαγωγείο αν έχει υιοθετήσει την παιδαγωγική μοντεσσόρι κλπ, καθώς και ποιες προσδοκίες έχει από τους εκπαιδευτικούς του. Επιπλέον, σε μια κατάσταση παιχνιδιού, είναι πολύ σημαντικό να εξετάσω τον τρόπο διεξαγωγής παιχνιδιού, δηλαδή αν ένα παιχνίδι έχει προσχεδιαστεί σύμφωνα με τις ανάγκες της ομάδας των παιδιών.)

Όταν πρόκειται για μια προσχεδιασμένη δραστηριότητα, σημειώνω ότι ο σχεδιασμός δεν μπορεί πάντα -ή μάλλον σπάνια- να εφαρμοστεί ένα προς ένα. Ωστόσο, δε θα αποκλίνει πολύ από τον αρχικό σχεδιασμό. Λαμβάνω επίσης υπόψη τον εκπαιδευτικό τομέα στον οποίο αφορά η δραστηριότητα: υγεία, κοινωνική και πολιτιστική ζωή, γλώσσα επικοινωνίας, δομή, τέχνη, οπτικός σχεδιασμός, μουσική, θέατρο, μαθηματικά, φύση, κόσμος, τεχνολογία. Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη η μορφή του παιχνιδιού, δηλαδή αν πρόκειται για παιχνίδι κίνησης, αφήγηση ιστορίας συνοδεία μουσικών οργάνων, χειροτεχνία, επιτραπέζιο παιχνίδι, παιχνίδι προσομοίωσης, παιχνίδι ρόλων ή θεατρικό παιχνίδι κ.λπ.

η δική μας συμπεριφορά ως ενήλικες

επιθυμητή συμπεριφορά που προάγει τη δημιουργικότητα

Το σημείο εκκίνησης έχει πάντα ιδιαίτερη σημασία. Το σημείο εκκίνησης είναι τα ίδια παιδιά που έχουν συγκεντρωθεί για να παίξουν. Τα παιδιά σε έναν παιδικό σταθμό φέρνουν μαζί τους τις εμπειρίες του σπιτιού και τη διάθεση των γονέων τους, προέρχονται από διαφορετικά μέρη, διαφορετικές καθημερινές καταστάσεις και έχουν διαφορετικές εμπειρίες, μαθησιακό υπόβαθρο, αναπτυξιακά επίπεδα, στάσεις και κίνητρα. Αυτοί είναι παράγοντες που οι εκπαιδευτικοί πρέπει να λάβουν υπόψη τους. Το κύριο μέλημά μου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού είναι να δημιουργήσω μια αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης, να διασκεδάσω τα παιδιά και να τους προσφέρω μια άνετη ατμόσφαιρα. Μετά τη δημιουργία μιας οικείας και ασφαλούς ατμόσφαιρας μεταξύ των μελών ως leader του παιχνιδιού, το κίνητρο της δραστηριότητας έχει μεγάλη σημασία για μένα. Το παιχνίδι δεν θα πρέπει να είναι ούτε υποτονικό αλλά ούτε υπέρφορτωτικό για τα παιδιά. Δλδ, θα πρέπει είναι να μην αφήσετε την κατάσταση του παιχνιδιού να γίνει βαρετή, ώστε το παιχνίδι να φτάσει στην κορύφωσή του. Το πώς θα εντάξουμε τα παιδιά στην κατάσταση του παιχνιδιού εξακολουθεί να είναι ένας από τους προβληματισμούς μου. Πρώτα απ' όλα, ασχολούμαι δραστικά με την όσο το δυνατόν ακριβέστερη διατύπωση του παιχνιδιού. Βεβαιώνομαι ότι η κατεύθυνση του στόχου είναι επαληθεύσιμη, παρατηρήσιμη και μετρήσιμη και ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται για την επίτευξη των στόχων ή του στόχου. Ο στόχος μιας κατάστασης παιχνιδιού πρέπει να είναι εφικτός, προσαρμοσμένος στην εκάστοτε ομάδα, δηλαδή στην ηλικιακή ομάδα, στις ήδη αποκτηθείσες δεξιότητες και στο μαθησιακό υπόβαθρο. Αυτό που είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό στη δραστηριότητα είναι ποιες δεξιότητες και ικανότητες μπορώ να ενισχύσω στα παιδιά και ποιους στόχους θέλω να επιτύχω μέσω αυτής. Δηλαδή, αν επιτυγχάνω γνωστικούς, συναισθηματικούς ή ψυχοκινητικούς στόχους ή έναν συνδυασμό αυτών. Επιπλέον, πριν από την έναρξη του παιχνιδιού, σημειώνω πού θα λάβει χώρα η δραστηριότητα, ποιες είναι οι χωρικές συνθήκες, πόσο χρόνο έχω στη διάθεσή μου, αν απαιτείται συνεννόηση με συναδέλφους και τι υλικά παιχνιδιού θα παρασχεθούν. Τέλος, η φάση του κλεισίματος της δραστηριότητας είναι εξαιρετικά σημαντική για μένα. Η δραστηριότητα δεν πρέπει να τελειώνει απότομα, ώστε να μην αποχωρήσει κανείς από τη δραστηριότητα με απορίες. Το τελικό στάδιο περιλαμβάνει τον αποχαιρετισμό. Αυτό μπορεί πιθανώς να επιτευχθεί τραγουδώντας ένα τραγούδι, π.χ. 1, 2, 3 το παιχνίδι τελείωσε, 1, 2, 3, 4 αύριο θα είμαστε πάλι εδώ, 5, 6, 7, 8 ήταν πάλι διασκεδαστικό! 8, 9, 10 τα ξαναλέμε / σηκωθείτε τώρα...

Δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι τα παιδιά προκαλούν τη δημιουργικότητά τους σε μια κατάσταση παιχνιδιού, χειροτεχνίας κ.λπ. και ότι χρειάζονται υποστήριξη για να το κάνουν αυτό. Εδώ αναφέρονται εν συντομία οι 4 φάσεις της δημιουργικότητας: 1η φάση: προετοιμασία (προετοιμασία). Συλλογή υλικού Πηγαίνοντας σε μέρη για να βρω έμπνευση Συλλογή πληροφοριών 2η φάση: επώαση (διευθέτηση) αρχίζει να συνδυάζει το συλλεχθέν υλικό κάποιος νοιώθει οτι έχει κολλήσει εδώ, έχει την αίσθηση ότι δεν προχωράει παραπέρα το θέμα 3η φάση: Η φάση του πεφωτισμού (η λάμψη της έμπνευσης) Ξαφνικές ιδέες έρχονται στο μυαλό, πώς θα μπορούσε να μοιάζει η λύση. 4η φάση: Επαλήθευση (υλοποίηση, φάση εφαρμογής) Το πρόβλημα ή το ερώτημα δεν έχει ακόμη λυθεί, αλλά η κατεύθυνση γίνεται σαφέστερη. Κάθε ηλικιακή ομάδα έχει τις δικές της μαθησιακές ανάγκες και τα δικά της χαρακτηριστικά. Ωστόσο, πιστεύω ότι η ίδια η διαδικασία της μάθησης αποτελείται για όλους, ανεξαρτήτου ηλικίας, από δύο βασικά μέρη: 50% κατανόηση και 50% αφομοίωση. Για όλες τις ηλικιακές ομάδες, κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα (παιχνίδι) έχει ως στόχο τη μάθηση, δηλαδή την ενασχόληση με τον κόσμο, την ενίσχυση ενδοπροσωπικών εννοιών και την προώθηση γνωστικών και κοινωνικών δεξιοτήτων ή ικανοτήτων. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι επομένως εξαιρετικά σημαντικός σε αυτή τη διαδικασία, καθώς λειτουργεί ως πρότυπο, οδηγός και μέντορας. Ως Ελληνίδα, επισημαίνω και επικροτώ τη σημασία της αυτογνωσίας. (Γνώθι σεαυτόν-αρχαία ελληνικά Γνῶθι σεαυτόν "Γνώθι τον εαυτό σου"! / "Μάθε τι είσαι."). Ο μαθητής πρέπει να αναζητήσει τη γνώση ή να λύσει το πρόβλημα μόνος του, αντί να λαμβάνει γνώσεις και οδηγίες για το πρόβλημα1. Οι πραγματικές εμπειρίες είναι σημαντικές για τη διαδικασία μάθησης. Επομένως, δεν είναι σημαντικό μόνο το περιεχόμενο των πληροφοριών, αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο για εποικοδομητική μάθηση. Αυτές οι διδακτικές εμπειρίες θα πρέπει να είναι δομημένες με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά να μπορούν εύκολα να συνδυάσουν τις πληροφορίες με προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες, καθώς και με καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Τέσσερις τομείς διέπουν τη δημιουργικότητα: κοινωνικό περιβάλλον, δεξιότητες και γνώσεις, δεξιότητες δημιουργικής σκέψης, κίνητρα. Στο πλαίσιο της δημιουργικότητας, πρόκειται για το κίνητρο να παίξει ένα παιχνίδι, να ζωγραφίσει ή να φτιάξει κάτι, να αναλάβει ένα έργο, να δημιουργήσει κάτι ή να λύσει ένα πρόβλημα επειδή ενδιαφέρει, προκαλεί ή ικανοποιεί το ίδιο το παιδί. Για το σκοπό αυτό, τα εσωτερικά κίνητρα είναι η και η βασική αρχή. Το εσωτερικό κινήτρο και η δημιουργικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Οι άνθρωποι είναι πιο δημιουργικοί όταν αισθάνονται ότι παρακινούνται κυρίως από το δικό τους ενδιαφέρον, την απόλαυση, την ικανοποίηση και την πρόκληση που τους δίνει η ίδια η εργασία (και όχι από εξωγενή κίνητρα). Τα εσωτερικά κίνητρα διαδικασίας τροφοδοτούνται από μια εσωτερική επιθυμία και χαρά. Δεν χρειάζεται περαιτέρω έπαινος σε αυτή την περίπτωση εδώ, διότι ο ενθουσιασμός εκκρίνει ένα χημικό κοκτέιλ αυτο-ανταμοιβής. Ως εκ τούτου, η παιδαγωγική της πρώιμης παιδικής ηλικίας θα πρέπει να απέχει από την επιβράβευση ή τον έπαινο στις δημιουργικές διαδικασίες. Κανένα εξωτερικό κριτήριο δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εσωτερική απαίτηση για επίτευξη- από την άλλη πλευρά, τα εξωγενή κίνητρα αποδεικνύονται αντιπαραγωγικά. Επομένως, η δημιουργικότητα απαιτεί πρωτότυπες και ποικίλες διαδικασίες σκέψης, φαντασία , ιδέες . Η εσωτερική παρακίνηση χαρακτηρίζεται από περιέργεια και ενδιαφέρον για το έργο, επιμονή και θέληση, εμπιστοσύνη στις ικανότητες και τις δυνατότητες του ατόμου, καθώς και συγκέντρωση και εστίαση στο περιεχόμενο του έργου. Τέλος, τα παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν αναλαμβάνουν ένα έργο. Κάποιοι αφήνουν τη δυσκολία να μιλήσει από μόνη της και ζητούν συμβουλές, αλλά άλλοι μπορεί να γίνουν ανυπόμονοι ή να αποθαρρυνθούν. Οι εκπαιδευτικοί εδώ χρειάζονται θετική αυτοαντίληψη καθώς και ικανότητες αυτοσχεδιασμού και πρέπει να είναι ικανοί να επιλύουν προβλήματα και να εργάζονται με στόχο. Πρέπει να είναι ανοιχτοί στις διάφορες δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν και τελικά να μην τις βλέπουν ως βάρος, αλλά να τις βλέπουν ως πρόκληση που κάνει τη ζωή συναρπαστική και την εμπλουτίζει.